Khu vực cuối của con đường Hùng Vương ở Đà Lạt vốn tập kết xe tải chở hoa đưa đi các tỉnh nhiều ngày rồi cứ thưa thớt. Hình ảnh đó khiến người qua đường cảm nhận đang “có chuyện” với các nhà vườn trồng hoa phố núi.

Bà Nguyễn Thị Liên ở ấp Nam Hồ nhổ hoa cúc phơi đốt để khỏi tốn chi phí đóng gói thay vì bán - Ảnh: Nguyễn Hàng Tình
Dõi mắt xuống những thung sâu, sườn đồi tại bất cứ phường ấp nào ở Đà Lạt đều gặp lớp lớp những luống hoa rực rỡ sắc màu. Hoa nở làm diễm lệ thêm những mảnh vườn hoa bậc thang. Nhưng trồng hoa là để bán kiếm sống chứ không nhằm làm đẹp cho núi đồi. Hoa thương mại phải được cắt khi chớm nở chứ không để thả tung trổ xòe dưới nắng mưa.
Cay đắng xứ hoa
Bà Nguyễn Thị Liên ở ấp Nam Hồ, phường 11 đang nhổ những đám hoa cúc tốt xinh để phơi khô mà đốt. Đây là vườn cúc thứ ba bà phải nhổ trong vòng bốn tháng nay, tổng cộng đốt đi 350.000 cây, tương đương giá trị cả trăm triệu đồng. Trên những con đường lớn nhỏ nơi các sườn đồi, những đống rác thực vật có màu sắc đều là hoa của nhà vườn mang ra đổ.
Bà Liên bảo rằng để trồng hoa cúc lên xanh khỏe và trổ bông, chi phí lên đến 25 triệu đồng/sào. Nhưng không cay đắng nào bằng hoa trồng cho đến khi thành tài sản (trổ bông) thì mang đi đốt. Anh Trần Văn Thính trồng hoa ở ngọn đồi đối diện thì để cho vườn hoa 15.000 cây của mình tự tàn rụi.
Không chỉ hoa trồng ngoài trời, bà Đặng Thị Thùy Trang ở ấp Vạn Thành, phường 12 - nơi được vinh danh “làng hoa du lịch Thái Phiên” - đang cùng chồng nhổ những băng hoa cúc xinh tốt trong nhà kính để bỏ. Hai tuần trước, gia đình bà vẫn còn nuôi hai người làm công để chăm sóc hoa, nhưng nay phải tự đi nhổ bỏ để khỏi phải trả tiền thuê.
Bà Trang nói mọi khi gọi điện cho các vựa đối tác người ta luôn cầm máy, còn nay nhiều vựa không thèm nhấc máy khi nhận ra số gọi từ Đà Lạt. Các vựa không hào hứng “ăn” hoa như mọi năm nữa, vậy là nhiều loại hoa ế tả tơi. Nền thương mại ở Đà Lạt bây giờ gần như không còn thương lái trung gian nữa, nông dân trực tiếp giao dịch với đầu cuối: gửi hàng thẳng về cho vựa ở các tỉnh thành. Hàng được vựa chấp nhận cho gửi chưa hẳn bán được: khi thì vựa gọi lên báo “đã đổ xong rồi” (tức không bán được), may mắn hơn thì chủ vườn được gửi lên cho 100.000 đồng/thùng bông 150 bó (1.500 cây).
Với tiền thuê xe tải chở mỗi thùng hoa là 70.000 đồng, tiền bao bì 50.000-70.000 đồng, tiền công thuê để đóng gói 30.000 đồng... thì nhổ đốt là “giải pháp” tối ưu cho bi kịch của hoa. Những vườn có mặt bằng thì nhổ hoa đưa ra chỗ trống phơi khô đốt, ai không có đất trống phải chở hoa đi xa tìm chỗ phơi đốt.
Những nông dân ở Nam Hồ, Thái Phiên, Xuân Thọ, Phước Thành, Đa Thiện... của xứ hoa Đà Lạt nói nếu lêghim (légumes theo tiếng Pháp, tức rau củ) còn có thể băm làm phân bón ngay trên mặt vườn, chứ hoa thì không thể vì thân cây hoa trưởng thành thường mang nhiều thứ nấm bệnh.
Không trồng hoa thì biết làm gì?
Thửa đất dưới sườn đồi bà Liên đang nhổ hoa cúc phơi đốt, thửa đất trên đồi chồng bà đang cày ủi vạt đất đã đốt xong hoa cẩm chướng và cúc để trồng thứ khác né bi kịch là cây bắp cải. Sau năm vườn hoa cúc đốt cuốn chiếu (vì trồng cuốn chiếu để có thu liên tục) trong vòng chưa đầy ba tháng, nay bà Trang cùng chồng cho rằng cứ để đất trống ra đấy mà tính tiếp.
Ông Hoàng Công Minh, chồng bà Trang, nói đã quen trồng hoa, giờ không biết nhảy sang trồng rau sạch thì liệu có đầu mối nào đảm bảo tiêu thụ, chưa kể nỗi lo khác là các đại lý phân bón, thuốc sâu, vườn cây giống... ở Đà Lạt không cho ứng nữa, bởi món nợ trồng hoa còn chưa thể trả.
Nhưng nông dân trẻ Hoàng Hải ở ấp Thái Phiên vẫn tiếp tục trồng hoa trên chính thửa đất mà anh vừa phá bỏ 40.000 cây hoa các loại. Anh sẽ vay họ hàng kiếm cho được 15 triệu đồng khởi động lại. Bà Chế Thị Thể trồng hoa tận khu hố Bảo Đại ở phường 10 thì “đánh du kích” bằng cách chuyển sang trồng loại hoa ít người chú ý hơn là salem. Không ít người kỳ vọng “thị trường hoa biết đâu sẽ khác” nên tiếp tục… đánh cược.
“Nghề trồng hoa ở cả nước có bao giờ không đánh cược! Là nông dân, chẳng lẽ bỏ đất trống, ở Đà Lạt không trồng hoa thì trồng gì hơn?” - anh Hải nói. Còn bà cụ chuyên trồng cẩm chướng Trương Thị Tuân, 73 tuổi, ở ấp Vạn Thành, lại có cái ngờ nghệch hồn nhiên của người nông dân già xứ lạnh: “Không hiểu sao nó (giá hoa) rớt giá mãi thế nhỉ? Hoa là thứ đặc biệt chứ phải chơi!”.
Phận hoa thời đắt đỏ
Từ sau tết đến nay, các loại hoa đồng loạt mất giá thê lương, giá bán đều dưới giá thành. Thì đúng như bà Tuân nghĩ: hoa luôn là sản phẩm tinh thần, cao cấp cho nhu cầu con người. Nhưng nông dân trồng hoa trẻ Trương Thanh Vũ ở tổ 67, ấp Vạn Thành, phường 5 chỉ ra gọn ghẽ: “Không có hoa chả ai chết cả!”. Anh cho rằng thời buổi lạm phát, bắt thiên hạ phải chơi hoa thì cũng vô lý.
Anh Vũ bảo khi chi phí trồng ra một bông hoa tăng gấp năm lần như hiện tại, hoa cũng phát điên mà chạy theo giá phân bón, thuốc trừ sâu, nước sinh hoạt đến thùng cactông, túi nilông, đến cước vận chuyển, sắt thép (nhà kính), nhựa (hệ thống tưới), xăng dầu, rồi cả giá điện (chong đèn cho hoa và tưới)... thì hoa bán với giá như mọi năm đã lỗ “sặc máu” chứ đừng nói rớt giá hay không người mua.
Cũng chỉ là nông dân, bao năm quẩn quanh với những vườn hoa và vừa đốt bỏ xong 5 sào hoa cắt cành các loại, anh Lê Văn Thẩm ở khu 8, phường 11 giờ cũng nhận ra thảm họa chỉ đơn giản vì “vật giá thiết yếu mọi thứ leo thang, khắp nơi mọi người tập trung lo cái bỏ bụng (cơm áo) trước. Thưởng thức cái đẹp để đấy tính sau, thời kinh tế khó khăn mà”.
Khi tự đi tìm hiểu nguyên nhân, anh nhận thấy giờ ở mọi nơi người ta nếu có chơi hoa cũng chừng mực, mua rón rén. Chỉ người có mức sống trung bình, khá và giàu thì còn quan tâm đến hoa, nhưng người khá và giàu, các khách sạn chỉ chơi hoa cao cấp. “Dân thường, người lao động làm công ăn lương chiếm số đông, đến cúng bái giờ họ cũng phải tiết kiệm mà!” - anh nói.
Bằng độ nhạy của người trẻ, Vũ bảo anh đang quan sát thời cuộc và dứt khoát không đổ tiền đầu tư làm thêm nhà kính lúc này nữa, vì mọi thứ vật tư đều quá đắt đỏ, ngoại trừ hoa tươi. Nhưng số nông dân “đọc” được tình hình xã hội như anh Vũ, anh Thẩm, bà Trang thì không nhiều nên khắp nơi ở Đà Lạt hiện vẫn tràn ngập hoa cúc, hồng, đồng tiền, cẩm chướng, sao tím, cát tường... và đều nghe nhà vườn than rên khi họ cứ mãi cuộc “đuổi bắt” giữa trồng và bán, may và rủi như thế.
Theo Hiệp hội Hoa Đà Lạt, cho đến hiện tại nông dân trồng hoa Đà Lạt đều vẫn tự bơi, từ khâu tìm giống, chọn phân bón, kỹ thuật trồng, thiết kế mùa vụ, phương cách phòng chống dịch bệnh đến tự đoán định xu thế và tìm kiếm thị trường. Giá mà có ai đó ở chỗ có trách nhiệm khả dĩ chỉ cho họ làm sao để làm nông không thua lỗ, không phải đốt cả hoa, cách quan sát quy luật sản xuất và tiêu thụ hàng hóa ra sao để an tâm.
Nghề trồng hoa ở Đà Lạt nổi tiếng từ lâu nhưng diện tích hoa trồng thương mại không lớn, chủ yếu cung cấp cho thị trường TP.HCM. Theo thống kê mới nhất của Sở NN&PTNT Lâm Đồng, hiện diện tích trồng hoa đã lên đến trên 3.216ha (bao gồm các huyện phụ cận trong tỉnh) với sản lượng 1,1 tỉ cành/năm, cung cấp gần như khắp các thành phố lớn trong cả nước.
Trồng hoa hàng hóa ở Đà Lạt thật sự phát triển mạnh kể từ cuối thập niên 1990, sau khi xuất hiện Công ty Dalat Hasfarm của doanh nhân Hà Lan. Hiện bộ giống hoa lưu trồng trong nhà vườn ở Đà Lạt khá phong phú, nhập về từ các nước tiên tiến với 100 giống cúc, 30 giống đồng tiền, 20 giống hồng, 30 giống cẩm chướng...
Ngoài ra còn có các giống hoa cắt cành phụ khác như cát tường, sao tím, ngàn sao, salem... Hằng năm vẫn có các giống mới lạ được các công ty thuê đất trồng hoa xuất khẩu nhập về.

hê cái naỳ em hiểu rõ... e là nhà vườn mà tại giá rẻ wớa nên đốt hết :D